BŁĘDNE WNIOSKOWANIE

BŁĘDNE WNIOSKOWANIE

Gdy sitem się przesiewa, zostają odpadki, podobnie okazują się błędy człowieka w jego rozumowaniu. (Syr 27,2)*

 

Na przyjęciu spotkali się Adolf Nowaczyński i Julian Tuwim. W pewnym momencie Nowaczyński wygłasza toast:

-          Panie i Panowie! Nie ma literatury polskiej bez Adama Mickiewicza, nie ma Adama Mickiewicza bez Pana Tadeusza, nie ma Pana Tadeusza bez Jankiela... Zdrowie Juliana Tuwima!

Kolejny toast wygłosił Tuwim:

-          Panie i Panowie! Nie ma literatury polskiej bez Adama Mickiewicza, nie ma Adama Mickiewicza bez Pana Tadeusza, nie ma Pana Tadeusza bez Jankiela, nie ma Jankiela bez cymbałów... Zdrowie Nowaczyńskiego!*

 

 

Opis

  Wnioskowanie, które z pozoru wygląda na poprawne i zasadne niemniej nie jest prawdziwe: z jednej przesłanki rozumowania nie wynika druga (istnieje wiele form, o niektórych piszemy w tej książce) .  Sofizmat to błąd ”rozumowania popełniane świadomie; sofizmaty wykorzystywane bywają w argumentach erystycznych” Celem jego jest wyprowadzanie nas na manowce przy pomocy rozumowania mającego wszelkie pozory racjonalności i sensu, a w gruncie rzeczy opartego albo na fałszywych przesłankach albo źle skonstruowanego. Manipulacji tej trudno przeciwstawiać się, ponieważ trzeba podważać zasadność samego sofizmatu.

 

Oto kilka przykładów:

-          Sytuacja na rynku jest tak trudna, że trzeba dziesięć razy więcej i dłużej pracować.

Takie wyjaśnienie ma wszelkie przesłanki logiczności: skoro jest tak trudno, to trzeba rzeczywiście 10 razy więcej i dłużej pracować. Jeżeli jednak zastanowimy się przez chwilę to wniosek wcale nie jest taki oczywisty. Skoro jest tak trudno, to trzeba lepiej pracować a nie 10 razy więcej.

 

-          Konkurencja jest tak duża, że musi pan zrezygnować z nowych rozwiązań, które są w pana ofercie i obniżyć cenę.

 

-          Dobro naszych wzajemnych relacji wymaga, aby dostosował się pan do naszych oczekiwań.

 

-          Jeśli Pan będzie miał niskie ceny to, będzie pan ceniony wśród swoich dostawców.

 

-          Nie musze dawać gwarancji, bo moje towary się nigdy nie psują.

 

-          Wszyscy kontrahenci mnie cenią, bo zawsze mówię prawdę.

 

Czy takie wnioskowania zawsze musza być fałszywe? Być może w jakimś konkretnym przypadku mogą być prawdziwe, niemniej z całą pewnością nie posiadają waloru ogólności. Przecież jeżeli ktoś mówi: „Nic innego nie robię tylko cały dzień pracuję, więc dużo zrobiłem” wcale nie musi oznaczać, że dużo zrobił.

 

Może jeszcze coś z zacisza domowego:

 

-          Dobro naszej rodziny wymaga, aby w domu panowała bezwzględna dyscyplina.

-          Musisz mi pomóc, bo przyjaciele zawsze sobie pomagają

 

Takie przykłady można mnożyć w nieskończoność - fałszywe rozumowania wyglądające na prawdziwe. Im inteligentniejszy i sprawniejszy jest manipulator, tym większe zamieszanie i dezorientacja, które może spowodować w naszym umyśle. Zdolny jest, do produkowania karkołomnych wywodów o dużej sile przekonywania i pozorach prawdy.

 

Obrona

Środki zaradcze nie należą do najłatwiejszych, ponieważ wykazanie, że wnioskowanie jest nieprawdziwe często nie jest sprawa prosta i wymaga dużej biegłości, można do nich zaliczyć:

¨      Bezustanne kontrolowanie sposobu wnioskowania i przesłanek, na jakich się opierają się wywody osoby usiłującej nami manipulować

Jeżeli wnioski, które przed naszymi oczami buduje manipulant budzą napięcie i niepokoją należy dokonać ponownej analizy przesłanek takiego wnioskowania. Niewątpliwym kłopotem jest to, ze takich analiz należy dokonywać szybko, co przy braku odpowiednie wprawy i treningu może być doprawdy trudne


* Biblia Tysiąclecia, , Wydawnictwo Pallotinum, Poznań – Warszawa, 1983